Green Archaeology: maatwerkprojecten
Green Archaeology staat voor maatwerk. Hier vindt u enkele voorbeelden van oudere en huidige projecten:
Verstoring en informatieverlies door heipalen in archeologische context
Op 27 september 2021 ben ik aan de Vrije Universiteit Amsterdam gepromoveerd op mijn proefschrift Piles in the Picture. Mijn onderzoek heeft zich gericht op de verstoring van archeologische resten door heipalen, en dan met name op het informatieverlies dat hierdoor ontstaat. Meer lezen? Het proefschrift is gratis online te vinden (en te downloaden) op www.academia.edu. Klik op de groene button hieronder om direct naar mijn proefschrift doorgestuurd te worden.
Leest u mijn proefschrift liever op papier, dan kan dat ook. Een papieren exemplaar van mijn boek aanvragen kan via info@greenarchaeology.nl
Projectbegeleiding/archeologieduurzaam bouwen Valkenhorst Gronden – De Driehoek te Katwijk
In Valkenburg (Katwijk) ontwikkelt BPD-West een nieuwe woonwijk, direct naast de onlangs opgegraven Romeinse Castra. Uit vooronderzoek is al gebleken dat er veel archeologische restanten te verwachten zijn. In samenwerking met BPD en Archol heb ik een plan gemaakt dat uitgaat van archeologieduurzaam bouwen op (grofweg) de oostelijke helft van het terrein en een archeologische opgraving op het westelijke deel, waar behoud in situ vanwege de geringe diepteligging van de vondsten niet mogelijk is. Binnen dit project verzorg ik zowel het opstellen van het archeologieduurzame bouwplan als het schrijven van het PvE voor de opgraving en het begeleiden van het hele proces.
Directievoering en projectbegeleiding Vliethaven te Leidschendam-Voorburg
In Leidschendam-Voorburg ontwikkelt Vliethaven BV (een combinatie van Niersman-Haaglanden en Wdevelop) een nieuwe woonwijk langs de Vliet. Het betreft een zeer complexe locatie vanwege de aanwezigheid van verontreiniging, in combinatie met een grote hoeveelheid recentere verstoringen, waardoor regulier archeologisch vooronderzoek niet uitvoerbaar is. Tussen de verstoringen in is echter ook het Kanaal van Corbulo aanwezig, dat uiteraard wel archeologisch onderzocht moet worden. Ik heb in overleg met het bevoegd gezag gezocht naar een aanpak die enerzijds de archeologische waarden voldoende in kaart brengt, maar anderzijds (gezien de vele verstoringen op het terrein) ook redelijk is ten opzichte van de opdrachtgever. Verder ben ik bij dit project betrokken als directievoerder richting zowel bevoegd gezag als archeologisch uitvoerder. In juli 2022 is het terrein met archeologische proefsleuven onderzocht door ADC Archeoprojecten, waarbij ik de directievoering heb verzorgd.
Projectbegeleiding/archeologieduurzaam bouwen Noorthey te Leidschendam-Voorburg
Eveneens in Leidschendam-Voorburg ligt het project Noorthey. In opdracht van Fakton ben ik hier betrokken bij het regelen en begeleiden van het archeologisch vooronderzoek. Afhankelijk van de resultaten hiervan zal waar mogelijk worden gekozen voor een archeologieduurzaam bouwplan, wat ik dan zal ontwikkelen. Als archeologieduurzaam bouwen niet mogelijk blijkt, zal ik het benodigde archeologische onderzoek organiseren en begeleiden.
Behoudsrapport Born
Nedcar ontwikkelt in Born een tweetal trailer parkings: grote parkeerplaatsen voor vrachtwagens. Uit archeologisch onderzoek blijkt echter dat er diverse archeologische vondsten op relatief geringe diepte aanwezig zijn. In opdracht van Antea BV heb ik via een eerste, algemene scan van de aanwezige archeologie in relatie tot de geplande werkzaamheden in kaart gebracht in hoeverre deze archeologische waarden redelijkerwijs in situ bewaard kunnen blijven. Deze eerste scan kan worden uitgewerkt tot een compleet behoudsplan inclusief archeologisch-inhoudelijke onderbouwing.
Archeologieduurzaam bouwen Delftsewallen te Zoetermeer:
In Zoetermeer ontwikkelt Wdevelop een klein nieuwbouwproject: Delftsewallen. Op basis van het archeologisch bureauonderzoek was hier een proefsleuvenonderzoek vereist, maar in overleg met het bevoegd gezag maak ik nu een plan voor archeologieduurzaam bouwen op deze locatie. Door palenplannen aan te passen, de tussenruimtes tussen palen te vergroten en goed gebruik te maken van bestaande verstoringen, wordt de bodem straks minimaal verstoord. Het proefsleuvenonderzoek kan hierdoor achterwege blijven.
Second Opinion Senzora-locatie te Deventer
In opdracht van Keper Infra/BPD heb ik een second opinion uitgevoerd op het archeologische advies voor een project in Deventer, op de Senzora-locatie. De opdrachtgever had op zich geen probleem met het uitvoeren van archeologisch onderzoek, maar wilde wel graag een onafhankelijke mening horen over de zwaarte van dat onderzoek. Ik heb het (overigens zeer degelijke) bureauonderzoek en het advies van de gemeente Deventer doorgenomen en een advies geschreven over waar in mijn optiek eventueel maatwerk geleverd zou kunnen worden. In overleg met de gemeentelijk archeoloog bleek dergelijk maatwerk vervolgens zeker mogelijk. De komende tijd zal ik als directievoerder/adviseur bij dit project betrokken blijven.
Voorburgskwartier te Leidschendam-Voorburg
Op de Burgemeester van Zeelandweg in Leidschendam Voorburg bouwt Niersman Bouw Haaglanden in opdracht van BPD ontwikkeling BV een aantal woningen. Voorafgaand hieraan was een archeologisch proefsleuvenonderzoek gepland, maar vanwege de noodzakelijke diepte in combinatie met een hoge grondwaterstand was dit onderzoek technisch lastig uitvoerbaar.
In overleg met de constructeur heb ik als alternatief het bouwplan archeologieduurzaam gemaakt. Het aantal palen is verminderd, losse palen zijn uit het plan verwijderd en de tussenafstand tussen rijen palen is vergroot. Vervolgens is met een bouwplaatsbegeleiding geborgd dat de uitvoering net zo archeologieduurzaam zal zijn als het plan op papier. Het resulterende bouwplan verstoort de bodem zo weinig dat een archeologische proefsleuf zou leiden tot méér informatieverlies dan het bouwplan. Dat onderzoek was daarom niet meer noodzakelijk.
Aardenburg
In Aardenburg (gemeente Sluis) wordt direct naast het Romeinse legerkamp (een archeologisch Rijksmonument) een schoolgebouw gerealiseerd door BUKO Bouwsystemen. In overleg met het bevoegd gezag en de constructeur heb ik het bestaande palenplan dusdanig geoptimaliseerd en archeologieduurzaam gemaakt, dat zelfs op deze archeologisch zeer interessante en waardevolle locatie geen archeologisch onderzoek meer noodzakelijk is. Daarnaast heb ik een notitie opgesteld waaruit blijkt dat het archeologische informatieverlies door het nieuwe bouwplan in archeologieduurzame vorm verwaarloosbaar is. Hierdoor kon het geplande archeologische onderzoek achterwege blijven.
Ook op Aardenburg zal de correcte uitvoering van het archeologieduurzame bouwplan worden geborgd door een bouwplaatsbegeleiding uit te voeren, waarbij de medewerkers in het veld worden geïnstrueerd over de archeologieduurzame maatregelen en eventuele knelpunten of afwijkingen tijdig gesignaleerd en opgelost kunnen worden.
Swanla-driehoek te Zuidplas
In samenwerking met Jongste Projectmanagement en in opdracht van de gemeente Zuidplas werk ik mee aan de ontwikkeling van de Swanla-driehoek in Zuidplas. De woonwijk die hier moet komen, wordt volledig volgens archeologieduurzaam principe gebouwd: aangepaste palenplannen, beperkte ophogingen zonder toepassing van verticale drainage, maatwerk met ondergrondse afvalcontainers en andere ondergrondse voorzieningen etcetera. Het resulterende plan zal de aanwezige archeologische lagen zo weinig verstoren dat verder archeologisch onderzoek niet noodzakelijk is
Dijkverbeteringen
In opdracht van Hoogheemraadschap Rijnland ben ik betrokken bij diverse dijkverbeteringsprojecten en vervanging van gemalen (onder meer in Aalsmeer (Hogedijk en Schinkelpolder), Vijfhuizen, Kaag en Braassem, Hoogmade en Voorschoten. Mijn werkzaamheden lopen uiteen van het uitvoeren van quickscans, het analyseren van de mate van archeologische verstoring van de voorlopige ontwerpen en adviseren over vervolgonderzoek, het voorbereiden en uitvragen van die archeologische vooronderzoeken en het adviseren over mogelijkheden om de dijkverzwaringen zo archeologieduurzaam mogelijk uit te voeren.
Prorail: effectstudie geluidsschermen en archeologie
In opdracht van Prorail heb ik een effectstudie uitgevoerd voor het plaatsen van geluidsschermen langs het spoor. Op basis van de verschillende standaardmethodes die worden gehanteerd bij het plaatsen van deze schermen heb ik een analyse gemaakt van de mate waarin de fundering van deze schermen eventueel aanwezige archeologische resten verstoort. Daaraan gekoppeld is een advies opgesteld dat inzicht biedt in het nut en de noodzaak van archeologisch vooronderzoek bij het plaatsen van geluidsschermen. Dit advies kan worden gebruikt als onderbouwing richting het bevoegd gezag dat onder bepaalde omstandigheden geen archeologisch onderzoek noodzakelijk is, en bespaart op deze manier veel onderzoekskosten in de toekomst!
Vlietvoorde te Leidschendam-Voorburg
In Leidschendam-Voorburg werkt de gemeente met BPD ontwikkeling BV hard aan de realisatie van een nieuwbouwproject in de Duivenvoordecorridor: Vlietvoorde. Een bijzonder, groen landschap met archeologische resten van het Kanaal van Corbulo, het landgoed Oostbos en een vindplaats uit de Vlaardingencultuur. Deze resten krijgen zowel in het verhaal als in de inrichting van het plan een expliciete plek. Behoud in situ is daarbij het uitgangspunt. Op de plekken waar wonen en archeologie samengaan, komt een archeologieduurzame gebiedsontwikkeling. Een integrale aanpak, waarbij het archeologieduurzame aspect niet alleen geldt voor de nieuwbouw van woningen, maar ook voor de bijbehorende aanpassingen in het landschap.
Mijn bijdrage aan het plan betreft het opstellen en onderbouwen van de richtlijnen voor archeologieduurzaam bouwen. Daarnaast heb ik, in samenwerking met Jongste Projectmanagement en Advies, alle voorwaarden voor archeologieduurzaam bouwen expliciet beschreven en vastgelegd in de bestemmingsplanregels. Een uniek ontwikkeling, want het is de eerste keer in Nederland dat archeologieduurzaam bouwen volledig via de bestemmingsplanregels wordt geborgd!
Verzameltracé kabels en leidingen Sint Janskerk te Gouda
Rondom de Sint Janskerk te Gouda moesten gasbuizen, elektriciteitskabels en waterleidingen worden vervangen. Deze lagen binnen de begraafplaats rondom de kerk, een gebied dat is aangewezen als archeologisch monument. Het oorspronkelijke plan was om alle werkzaamheden in bestaand tracé te laten plaatsvinden om verstoring van de begraafplaats te voorkomen. Omdat dit logistiek niet mogelijk bleek, is in plaats daarvan in overleg met de NUTS-bedrijven gekozen voor de aanleg van één verzameltracé voor álle leidingen (in plaats van de tot nu toe gescheiden tracés) dat vooraf archeologisch is onderzocht.
Resultaat: eenmalig wetenschappelijk waardevol onderzoek in plaats van eindeloze archeologische begeleidingen met beperkt resultaat. Daarnaast is er nu een vrijgegeven tracé waarbinnen alle toekomstige werkzaamheden zonder verdere archeologische bemoeienis kunnen plaatsvinden. Dat laatste is een groot voordeel voor de NUTS-bedrijven.
Archeologievriendelijk bouwen op de Koningshof te Gouda
Het project Koningshof was het eerste archeologievriendelijke bouwplan van enige omvang in een historische binnenstad. Een terrein van 150 bij 100 meter is volledig herontwikkeld met behulp van een archeologievriendelijk bouwplan, waarbij de bodem dieper dan Archeologisch Peil (50 cm beneden het huidige maaiveld) niet mocht worden verstoord. Door onder andere gebruik te maken van bestaande kabel- en leidingtracés, plaatselijk extra op te hogen, bredere maar ondiepere funderingsbalken te gebruiken, geen ondergrondse voorzieningen aan te leggen en een aangepast heipalenplan te hanteren, konden de archeologische waarden in situ bewaard blijven.
Hierdoor was geen grootschalig archeologisch onderzoek noodzakelijk. Dat conformeert niet alleen aan het verdrag van Valletta om zoveel mogelijk archeologische waarden in situ te behouden, het zorgt ook voor een aanzienlijke kostenbesparing. De waardevolle lessen uit dit pilot-project zijn vastgelegd in een evaluatierapport: Groenendijk 2009: Archeologievriendelijk Bouwen op de Koningshof te Gouda.
Archeologisch onderzoek Bolwerk Gouda
Op de locatie van een voormalige gasfabriek, in de historische binnenstad van Gouda, werd een hotel met een ondergrondse parkeerkelder van zes meter diep gebouwd. Op basis van historische bronnen was bekend dat er veel archeologische waarden aanwezig waren. Vanwege de aanwezige milieuverontreiniging was archeologisch vooronderzoek echter nauwelijks mogelijk. Inzicht in de omvang van het archeologisch onderzoek was vooraf dus onmogelijk.
Om toch een financieel en planningstechnisch beheersbaar project te garanderen, is gewerkt met een vaste aanneemsom. Deze werd gebaseerd op een vooraf beredeneerd aantal aan te leggen opgravingsvlakken en een daaraan gekoppelde hoeveelheid op te graven m2. Daarbij werd uitgegaan van keuzes: niet alles hoefde onderzocht te worden, maar de keuzes zelf zouden pas in het veld worden bepaald, binnen het afgesproken aantal m2. Ook voor de uitwerking werd vooraf een volwaardig bedrag gereserveerd, waarbinnen op inhoudelijke basis keuzes gemaakt konden worden. Het resultaat was een wetenschappelijk hoogwaardig archeologisch onderzoek binnen budget en binnen planning.